مقدمه :
كتابخانه محل ذخيره دانش است.به تعبير ديگر مي توان آن را مركز فرهنگ و خرد ناميد.كتابخانه زماني متولد شد كه كشاورزي مهم ترين مشغله ذهني بشريت بود.در زمان رنسانس با اختراع چاپ ، كتابخانه ها جاني دوباره گرفتند و در زمان انقلاب صنعتي كه اختراعات جديد ، فرآيند چاپ را ماشيني كرد ، كتابخانه ها نيز به اوج شكوفايي خود رسيدند..در طول سال ها ، كتابخانه ها دوره تكاملي باور نكردني را پشت سر گذاشتند.
اين موسسات كه در ابتدا فقط براي نگهداري و ذخيره مدارك ابداع شده بودند ، تبديل به مراكزي جهت تبادل اطلاعات گرديدند.اكنون در آستانه ي دوران كتابخانه ديجيتالي هستيم.با وقوع انقلاب اطلاعات ، كتابخانه ديجيتالي به فناوري قدرتمندي براي رشد و ترقي دست يافته اند.روش هاي جديدي نيز براي ذخيره ، سازماندهي و دسترسي به اطلاعات پيش روي آن ها گذاشته شده است.اگر اطلاعات را پول رايج دانش در نظر بگيريم ، كتابخانه ديجيتالي به منزله بانك هايي براي سرمايه گذاري هستند. كتابخانه ديجيتالي مجموعه اي از منابع الكترونيكي و امكانات فني و مرتبط با آن هاست.اين پيشرفت فناوري ما را به موج سوم رهنمون مي كند.همان طوري كه ذكر شد ، موج اول ، كشاورزي بوده ، موج دوم ، صنعتي و موج سوم ، فناوري ارتباطات و رايانه است.در اين فناوري آن چه كه نهايتا باعث پيدايش كتابخانه ديجيتالي مي شود ، موج سوم است.
نسل بندی کتابخانه ها :
به طور کلی کتابخانه ها از لحاظ ساختاری به پنج دسته اصلی و در واقع به پنج نسل طبقه بندی می شوند.
نسل اول : کتابخانه های سنتی Tratitional libraries
در این کتابخانه ها ، همه متون و مواد آموزشی و تحقیقی به صورت نسخه های چاپی و یا خطی در قرون گذشته بوده و انواع خدمات کتابداری چه خدمات داخلی مثل فهرست نویسی ، رده بندی و جز آن و چه خدمات خارجی مثل ارتباط و ارایه خدمات به کاربران یا مبادله با دیگر کتابخانه ها به صورت دستی و توسط کتابدار انجام می شد.
نسل دوم : کتابخانه های ماشینی Automated libraries
در این کتابخانه ها ، از نظر نوع و ساختار کتاب ها و مواد آموزشی تفاوت چندانی با نسل اول وجود ندارد.به بیان دیگر ، در این نسل نیز کتاب ها و دیگر مواد به صورت نسخه های چاپی نگهداری می شود.هر چند ممکن است منابعی نیز به صورت نوار کاست ، فیلم ، ویدئو ، میکروفیلم و از این قبیل وجود داشته باشد.اما خدمات کتابداری از قبیل فهرست نویسی و امانت بین کتبخانه ای از طریق ماشین انجام می شود.
نسل سوم : کتابخانه های الکترونیکی Electronic libraries
در این کتابخانه ها ، مواد آموزشی عمدتا به صورت الکترونیکی وجود دارند.البته منابع چاپی نیز در کنار منابع الکترونیکی وجود دارد اما خدمات کتابخانه ای بیشتر به صورت الکترونیکی انجام می شود.
نسل چهارم : کتابخانه های دیجیتال Digital libraries
این کتابخانه ها ، موسسات یا سازمان هایی هستند که منابع مختلف شامل منابع انسانی و تجهیزات مورد نیاز برای ارایه ی خدمات کتابخانه ای مثل فهرست نویسی ، رده بندی ، اطلاع رسانی ، روابط بین کتابخانه ای ، مواد آموزشی ، منابع کتابخانه ای و دیگر خدمات را با استفاده از شبکه های پرسرعت مهیا می سازد.بدین وسیله منابع آموزشی و خدمات ، آماده می شود و در اختیار گروه های ویژه ای از کاربران و یاخوانندگان و دانشجویان قرار می گیرد.
نسل پنجم : کتابخانه های مجازی Virtual libraries
کتابخانه های مجازی کتابخانه های بدون دیوار هستند.بدین معنی که منابع آن ها ، تنها بر روی وب موجود است و همه ی خدمات کتابخانه ای نیز در آن ها فقط و فقط از طریق وب انجام می پذیرد.بنابراین می توان نتیجه گرفت منابع این نوع کتابخانه ها ، از نوع کتاب های الکترونیکی بر روی شبکه است.محیط کاری نیز ، محیط شبکه های رایانه ای بسیار سریع از نوع شبکه های ماهواره ای یا فیبر نوری است.
در پایان این مبحث جا دارد اشاره شود که علی رغم تقسیم بندی و تعاریف یاد شده فوق الذکر ، در تحقیقی از آقای دکتر کیوان کوشا ثابت شده است که عبارات کتابخانه های الکترونیکی – کتابخانه های دیجیتال – کتابخانه های مجازی و همچنین کتابخانه های بدون دیوار –کتابخانه های بدون کاغذ و کتابخانه های دو وجهی در بسیاری از متون حوزه کتابداری و اطلاع رسانی به جای یکدیگر به کار می روند و تفاوت مفهومی بنیادی را نمی توان میان این اصطلاحات مشاهده کرد.
ادامه دارد...
نظرات شما عزیزان:
تبادل
لینک هوشمند
آمار
وب سایت:
